Hoe zit dat bij mensen met boeddhistische affiniteit; zijn dat mensen van vlees en bloed of zetten ze op dat punt hun licht onder de korenmaat? Er is van alles mis met deze suggestieve volzin, dat weet ik en toch leg ik hem maar eens op tafel. Want het zou me niks verbazen als in boeddhistische kring misverstanden bestaan over de vraag hoe je met je eigen vlees en bloed omgaat.
In feite hebben we het over gevoelens, gewaarwordingen, drijfveren en bewustzijn, samen met materie de vijf skandha’s of levenscondities en die zijn ‘leeg’ volgens de Hartsutra. Ze hebben alles te maken met onze zintuigen, waarmee wij de prikkels opvangen om tot gewaarwordingen, gevoelens e.d. te komen. Zintuigen en prikkels zijn ook ‘leeg’. Het lijkt soms wel of in de perceptie van deze of gene leegte-op-zich een nastrevenswaardig goed is. Niet in de door Avalokiteshvara beoogde zin, maar in de zin van een aangemeten onverstoorbaarheid.
Leegte of sunyata gaat niet over afwezigheid, maar over open aanwezigheid en wel zozeer dat elk aspect van die aanwezigheid onderling afhankelijk is. Geen enkel aspect heeft een vaste kern; niets staat op zichzelf; alles hangt samen; alles verandert. Al het bestaande, ook bewustzijn en emoties, is uitdrukking van de leegtebron, waarvan we niet weten wat zij is. Als wij ons leven open, vrij, voluit en zonder bijgedachten vormgeven, in elk opeenvolgend ogenblik, dan slaan we de brug naar die open aanwezigheid. We kunnen daar door meditatie achter komen. Via de prikkels, via de zintuigen en via de daarmee gepaard gaande gevoelens e.d. Het advies is dus niet de gevoelens te veronachtzamen, maar juist om die aandachtig te gebruiken als ingangen tot inzicht.
Daarom is het zaak van je hart geen moordkuil te maken zoals de Hollandse uitdrukking zegt. Reageer op wat je tegenkomt in je leven. Reageer vanuit je echte leven, zoals het is en voelt en niet vanuit een opgelegde virtual reality, om even te spreken met Elisabeth Tonnard, die daarover in iets andere zin eens publiceerde in het Kwartaalblad Boeddhisme. Dus: verontwaardigd, enthousiast, second thoughts, ontroerd, kwaad, verdrietig? Meld het te bestemder plekke!
Dick Verstegen