Prajna (inzicht) en karuna (zorgzaamheid) gaan hand in hand. Ze vormen onscheidbare aspecten van de weg die je als mens bewandelt. Moet je daarvoor boeddhist zijn? Nee. Je komt in elke cultuur, in elke omgeving, mensen tegen die er blijk van geven diepgaand met deze aspecten bezig te zijn. Je kunt ook zeggen dat deze aspecten met hen bezig zijn.
In het dagelijkse leven lijkt tussen inzicht en zorgzaamheid spanning te ontstaan, zodra er economische problemen komen. Dat zien we ook in Nederland. Prinsjesdag bracht ons een koninklijke afbraakboodschap. De Volkskrant kwam met een bijlage over de noodzaak van een nieuwe sociale zekerheidsvisie. In Goede Morgen Nederland sprak de even professionele als pientere presentatrice Daphne Bunskoek met Pauluskerk-dominee Hans Visser over hoe honderden drugsverslaafden het moeras in worden gestuurd omdat er een target van burgerlijke veiligheidsbeleving te halen viel.
Zo gaat dat in een gedoogcultuur. Wij gedogen wel, maar brengen vaak niet de innerlijke tolerantie op die thuishoort in het pakket prajna en karuna. Gedogen als politiek-juridische constructie werkt niet. Dan is het slechts een spitsvondigheid om door angst en onverschilligheid gevoede afscheiding te bewerkstelligen. Zo werden ook eeuwen lang mensen met afwijkend gedrag in ‘gestichten’ opgeborgen. Onder echte tolerantie zit een hart, een gevoel van eenheid en solidariteit met ‘de ander en het andere’.
Pas ‘als we aanvaarden dat alles verschillend is, beginnen we de eenheid van het leven te zien’, zegt de Amerikaanse zenmeester Bernie Glassman in Erkennen wat is (pag.45). Als stichter van de Peacemakers Community is Glassman met dezelfde dingen bezig als Hans Visser. In het Kwartaalblad Boeddhsime voegde zijn Duitse collega Willigis Jäger er destijds aan toe: ‘God wil in mij mens zijn met alle mogelijkheden, die hij mij heeft gegeven.’ Daarin stijgt de zogeheten ‘spiritualiteit’ boven haar eigen etiket uit ten gunste van wat een redactiecollega onlangs hands on-boeddhisme noemde. Wie we ook zijn en waar en hoe we ook oefenen – onze weg is altijd precies daar waar we zijn. Daar te doen wat er te doen valt; dat is prajna en karuna, dat is tolerantie, dat is hands on-boeddhisme. Maar je mag het ook anders noemen.
Dick Verstegen